- Çorum ili, Türkiye Cumhuriyetinin Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alan bir ildir.
Çorum, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir.
13 Adet İlçesi vardır Bunlar;
Bayat, Dodurga, İskilip, Osmancık, Kargı, Sungurlu, Ortaköy, Oğuzlar, Uğurludağ, Laçin, Mecitözü, Alaca, Boğazkale,
İlçeler, 14 adet [değiştir]
1 - 2 - Bucaklar, 4 adet [değiştir]
- Çorum merkez ilçe: Cemilbey, Seydim
- Kargı ilçesi: Hacıhamza,
- Osmancık ilçesi: Kamil
- Dodurga ilçesi Alpağut
- 1 - 3 - Köyler, 732 adet:
- 1980 yılında ilde toplam 750 adet köy varken, 2001 yılında il resmi kayıtlarına göre bu sayı düşerek 732 adet olmuştur. İlde en çok köy bağlısı olan ilçe, merkez ilçe olan Çorum'dur; 1980 yılında 208 adet köy vardı, 2001 yılında bu sayı 197 oldu.
İskilip Kalesi, kadim
Hatti medeniyeti devrinden günümüze gösterişi olan tüm surları...Yerden 100 metre yukarıda yekpare kaya üzerine kurulu
2 - İl mahalli idari bölünüş:
Çorum İlinde 2007 yılı sonu itibariyle mahalli idari taksimat/bölünüş olarak 38 belediye ve bu belediyelere bağlı olarak 187 mahelle vardır.
- 2 - 1 - İlin Belediyeleri, 38 adet:
- Çorum merkez ilçe: 4 adet; Çorum, Düvenci, Konaklı, Seydim
- Alaca ilçesi: 4 adet; Alaca, Alacahöyük, Çopraşık, Büyükhırka
- Bayat ilçesi: 3 adet; Bayat, Eskialibey, Kunduzlu
- Boğazkale ilçesi: 3 adet; Boğazkale, Evci, Evren
- Dodurga ilçesi: 2 adet; Dodurga, Alpagut
- İskilip ilçesi: 1 adet; İskilip
- Kargı ilçesi: 2 adet; Kargı, Hacıhamza
- Laçin ilçesi: 3 adet; Laçin, Çamlıca, Narlı
- Mecitözü ilçesi: 2 adet; Mecitözü, Elvançelebi
- Oğuzlar ilçesi: 1 adet; Oğuzlar
- Ortaköy ilçesi: 3 adet; Ortaköy, Aşdağul, Karahacip
- Osmancık ilçesi: 2 adet; Osmancık, Başpınar
- Sungurlu ilçesi: 7 adet; Sungurlu, Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü
- Uğurludağ ilçesi: 1 adet; Uğurludağ
- 2 - 2 - İlin Mahelleleri: 187 adet
- Çorum merkez ilçe: 23 adet; Çorum 13, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 3
- Alaca ilçesi: 15 adet; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3
- Bayat ilçesi: 13 adet; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu
- Boğazkale ilçesi: 9 adet; Boğazkale 3, Evci 3, Evren 3
- Dodurga ilçesi: 9 adet; Dodurga 5, Alpagut 4
- İskilip ilçesi: 14 adet; İskilip 14
- Kargı ilçesi: 10 adet; Kargı 5, Hacıhamza 5
- Laçin ilçesi: 10 adet; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4
- Mecitözü ilçesi: 11 adet; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3
- Oğuzlar ilçesi: 5 adet; Oğuzlar 5
- Ortaköy ilçesi: 7 adet; Ortaköy 3, Aşdağul 2, Karahacip 2
- Osmancık ilçesi: 24 adet; Osmancık 18, Başpınar 4
- Sungurlu ilçesi: 31 adet; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4
- Uğurludağ ilçesi: 6 adet; Uğurludağ 6
Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda kadim devirlerde kurulan ilk merkezi anadolu siyasi birliği ve devleti bu topraklardan çıkıp anadoluya hükmetmiştir. Kadim Hitit'lerin başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve torpaküstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Devir ile İlk Tunç Devrine tarihlenen araç, gereç ve siahlar bulunmuştur.
- M.Ö. ? - M.Ö. 4000 - Kalkolitik Dönem
- M.Ö. 3000 - M.Ö. 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Çorum'da bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).
- M.Ö. 2000 - M.Ö. 1650 - Orta Tunç Çağı
- M.Ö. 3000? - M.Ö. 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolunun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması
- M.Ö. 2000? - M.Ö. 1300 - Kaşkalar (İskilip ve kuzeyi)
- M.Ö. 1650 - M.Ö. 1460 - Hitit Krallığı
- M.Ö. 1460 - M.Ö. 1200 - Hitit İmparatorluğu
- M.Ö. 1200 - M.Ö. 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)
- M.Ö. 750 - M.Ö. 330 Frig
- M.Ö. 676 - İskit akınları
- M.Ö. 550 - M.Ö. 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)
- M.Ö. 300 - M.Ö. 200 Galat egemenliği, iskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
- M.Ö. 323 - M.S. 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)
- M.Ö. - M.S. - Pontus
- 175 - 395 - Roma İmparatorluğu
- 395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi
- 3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem
- 1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem
- 1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.
- 1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi
- 1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları
- 1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı
- 1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları
- 1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.
- 1240 - Babai ayaklanması
- 1240+ - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.
- 1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı
- 1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır. İskilip kütüphanesininde yazılı tarih içinde ilk kuruluşuda bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.
- 1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
- 1300 - iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.
- 1344 - İskilip ilçesi'nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.
- 1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
- 1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.
- 1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.
- 1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.
- 1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.
- 1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehirinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.
- 1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.
- 1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.
- 1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
- 1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehirinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.
- 1428 - Osmancık, İmaret Camisi
- 1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.
- 1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehirine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi
- 1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer
- 1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
- 1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
- 1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.
- 1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem
- 1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehire zarar ziyan veren bir deprem
- 1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
- 1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.
- 1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.
- 1585 - Çorum ve Amasya depremi
- 1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehirinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehirinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1601 - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
- 1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.
- 1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.
- 1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu
- 1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.
- 1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.
- 1734 - Şiddetli bir deprem oldu.
- 1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.
- 1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.
- 1759 - Şiddetli bir deprem oldu
- 1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
- 1793 - Çorum depremi.
- 1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.
- 1800 - Deprem ve 600 kişi şehiri terk eder. Bu deprem ve sonrası çıkan yangınları sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.
- 1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
- 1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
- 1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.
- 1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.
- 1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.
- 1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.
- 1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.
- 1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.
- 1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.
- 1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.
- 1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkezler İskilip'e geldi.
- 1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu
- 1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.
- 1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu
- 1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.
- 1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu
- 1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.
- 1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.
- 1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.
- 1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu
- 1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem
- 1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu
- 1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
- 1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.
- 1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
- 1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
- 1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.
- 1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.
- 1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
Kızılırmak,
İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1925
- 1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
- 1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
- 1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu quruldu
- 1932 - Çorum'da modern un üretiminin başalngıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
- 1932 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi
- 1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
- 1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
- 1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı
- 1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.
- 1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
- 1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.
- 1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.
- 1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.
- 1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu
- 1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.
- 1966 - Çorum'da makina sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
- 1968 - Çorum Müzesi açıldı.
- 1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu
- 1973 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
- 1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
- 1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
- 1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
- 1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
- 1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
- 1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.
- 1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
- 1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
- 1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)
- 1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
- 1985 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
- 1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
- 1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
- 1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.
- 1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline daxil oldu.
- 1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peşpeşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.
Çorum ilinde kütüphane kültürü İskilip ilçesi (1258 yılında) ve Çorum (1756 yılında) şehirleri haricinde yeni olup tümüyle cumhuriyet dönemine ait olumlu gelişmelerdir. İskilip ve Çorum dışında bulunan yerleşimlerde kütüphane/kitap kültürünün oluşması ve gelişmesi tümüyle cumhuriyet döneminin olumlu yansımaları olup il tarihinde öne çıkan önemli tarihsel gelişmelerdir. İskilip ve Çorum kütüphanelerinin esası kadim İlhanlı ve Osmanlı devri medreselerine dayanmakta olup şimdiki durum Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşundan sonra 1924 yılında çıkarılan kanunlarla yeniden yapılandırılarak kurulmaları ile olur. Diğer şehir kütüphaneleri sıra ile 1963. ncü yıldan sonra açıldı; Sungurlu 1963, Osmancık 1967, Mecitözü 1965, Alaca 1978, Bayat 1978.
İlin tümünde 18 halk ve müstakil 2 çocuk olmak üzere toplam 20 kütüphane var. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre İlde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitap olan kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 47.303, İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet ve Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866 adet geri kalan 123.547 kitap, 17 halk ve çocuk kütüphanesindedir.
İl merkezi olan Çorum'da beş adet kütüphane var olup, toplam kitap varlığı 72.805 adet diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap var olup; İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.
Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam 28 adet 'El Yazması Eser' kütüphanesi vardır. Bu El Yazması Eser kütüphanelerinden İskilip ve Çorum şehirlerinde olmak üzere Çorum ilinde iki adet var. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3692 adet el yazması kitap vardır.
İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi [değiştir]
İskilip ilçesi kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1730 yılında kurulmuş olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri ile 1822 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1848 yılda kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiyeninde en eski kütüphanelerindendir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra 1924 yılında çıkan Tevhid-i Tedrisat Kanunu adlı devrim kanunu ile devlet sahipliğinde kamu adına yeniden açılması ile günümüzdeki yapıya kavuştu.
İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında Hocazade ile 1818 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiyeninde en eski kütüphanelerindendir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra 1924 yılında çıkan Tevhid-i Tedrisat Kanunu adlı devrim kanunu ile devlet sahipliğinde kamu adına yeniden açılması ile günümüzdeki yapıya kavuştu.
İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfebesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile 2006 yılında 38.046 adet toplam kitap vardır. Cumhuriyetin ilk yıllarında İskilip genelinde yaşanan devlete karşı duyulan güvensizlik sonucu birçok ev kitaplığının sahiplerince yakılarak ya da bahçelere açılan çukurlara gömülerek ortadan kaldırıldığı da tarihsel bir gerçekliktir. Halktan toplanan kitapların bir kısmının hurda kâğıt olarak yurt dışına satılmış olmasıda bu dönemki güvensizliğin oluşmasında öne çıkmaktadır.
İskilip Halk Kütüphanesinde 1996 yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.
1895 yılında Hasan Paşa vakfı olarak kuruldu. Hasan Paşa Kütüphanesi Çorum ilinin şimdi en büyük kütüphanesi olup dahilinde çok sayıda dünyada emsali olmayan nadir el yazma kitaplar vardır.
2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3692 adeti el yazmasıdır.
Merkez ilçe olan Çorum şehirindedir. İl Halk Kütüphanesi esasında Osmanlı devrinde vakıf olarak kurulan üç kütüphaneye dayanmaktadır. Bunlar; 1756 yılında kurulan Elhaç Ali Efendi bin Mahmut, 1787 yılında kurulan Süleyman Fevzi Paşa, 1878 yılında kurulan Müftü Ahmet Feyzi Efendi adlarıyla vakıf kütüphanesi olarak kuruldular ve Türkiye Respublikasının kuruluşundan sonra 1924 yılında çıkan Tevhid-i Tedrisat Kanunu adlı devrim kanunu ile devlet sahipliğinde yeniden açılması ile şimdiki hal olur. Bu üç kütüphane 1924 yılında bu kanun ile birleştirildi ve adı 'İl Halk Kütüphanesi' oldu.
Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak Hattuşaş ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.
Alacahöyük müzesi [değiştir]
Alacahöyük müzesi yakın geçmişte köy şimdi belde olan yerde 1935 yılından sonra mahallinde arkeoloji kazılarında çıkarılabilen tarihi eserlerin sergilenmesi için 1941 yılında kuruldu. Müzede milattan önce 4000'lerden günümüze ulaşabilen tarihi eserler mevcuttur.
Boğazköy müzesi [değiştir]
Boğazköy müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır. 1966 yılında kuruldu.
| 2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri |
| Müze Adı |
Eser Sayı (adet) |
Ziyaretçi Sayı (adet) |
| Çorum |
13.804 |
12.452 |
| Alacahöyük |
3.324 |
12.742 |
| Boğazköy |
12.420 |
5.677 |
| Hattuşaş Yazılıkaya |
ören yeri |
26.738 |
| Toplam |
29.548 |
57.609 |
Yerel halk edebiyatı [değiştir]
Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi - Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.
Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.
İskilip ilçesinde haftanın günleri de Türkiye Türkçesi'nden farklıdır; Giravu - Pazar, Düşembe - Pazartesi, Deri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitesi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitesi - Cumartesi.
İskilip İlçesi [değiştir]
Çorum il topraklarının %61'i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmışlardır.
Dağlar kuzey-batı yönünde uzanmıştır. Çorum il topraklarının batı kısmı Kuzey batı anadolunun en önemli dağ sırası olan ve batıda Sakarya nehri ile doğuda Kızılırmak nehri arasında uzanan Köroğlu Dağ sırasının en doğu ucunda yer alır. Köroğlu dağ sırasının Kızılırmak havzasına ulaştığı yerde oluşan önemli yerleşmeler; İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga, Alpagut'tur.
Çorum ili İç Anadolu bölgesinin kuzey kısmında yer almaktadır.İç Anadolu Bölgesi Karasal iklimi etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzey batısında Kastamonu, kuzey doğusunda Samsun, güney batısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.
Çorum şehir merkezinin diğer şehirlere uzaklığı; Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 kilometredir.
İlçelerin il merkezine uzaklıkları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir.
- Çorum Ovası: arazi 375 km², yükseklik 800 m
- Bozboğa Ovası: arazi 70 km², yükseklik 820 m
- Ovasaray Ovası: arazi 75 km², yükseklik 700-800 m
- Hüseyin Ovası: arazi 264 km², yükseklik 725 - 875 m
- Dedesli Ovası: arazi 250 km² yükseklik 500 - 550 m
- Taybı Ovası: arazi 144 km², yükseklik 500 - 550 m
- Irmak Ovası: arazi 600 km², yükseklik 500-550 m
- Seydim Ovası: arazi 50 km², yükseklik 950 m
- Mecitözü Ovası: arazi 100 km², yükseklik 950 m
- Osmancık Ovası: arazi 300 km², yükseklik 300 - 350 m
- Düvenci Ovası: arazi 32 km², yükseklik 900 m
- Hamamözü Ovası: arazi 75 km², yükseklik 400 - 500 m
- Kuyumcu Ovası: arazi 72 km², yükseklik 400 - 500 m
- Sungurlu Ovası: arazi 750 km², yükseklik 550 -580 m
- Delice Ovası: arazi 300 km², yükseklik 500 - 600 m
- Kargı Ovası: arazi ? km², yükseklik 250 - 400 m
Genellikle çok yüksek boylu olmayan dağlar mevcuttur.
İlin genelinde iki farklı iklim türü gözlenmektedir: Karadeniz ve İç Anadolu iklimi.
Karadeniz iklimi olan şehirler Kızılırmak havzasında olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ. Kışları çok yağış olur yazları iç anadolu iklim tesiri ile sıcak olur.
İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.
Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.
| İlçeler |
Süre |
Oca |
Şub |
Mar |
Nis |
May |
Haz |
Tem |
Ağu |
Eyl |
Eki |
Kas |
Ara |
| Çorum |
54 il |
39.8 |
30.2 |
37.9 |
45.9 |
60.6 |
48.9 |
17.7 |
11.9 |
20.1 |
24.9 |
30.9 |
43.3 |
| Bayat |
18 il |
69.3 |
62.2 |
51.2 |
52.2 |
60.9 |
38.9 |
17.8 |
15.9 |
22 |
30 |
32.1 |
75.9 |
| İskilip |
32 il |
70.1 |
51.7 |
56.4 |
55.4 |
69.8 |
47.3 |
17.6 |
15.1 |
16.5 |
27.5 |
35.8 |
70.1 |
| İlçelere Göre Aylık Yağış Grafiği |
Türkiye'nin önemli fay hatlarından Kuzey Anadolu Fay Hattı (K.A.F.), Çorum il sınırlarının kuzeyinden geçmektedir.
İlin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu öne çıkar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler” dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana çıkma oluşumlar meydana getirmektedir.
Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum merkez ilçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve özellikle Kargı ilçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. Xüsusiy?tl? 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva ve Ovacık köylerinde) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan Trakit, Granit, Bazalt ve Andezit kimi kütle arazisine de Çorum merkez ilçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise vilayetin çok yöresinde rastlanmaktadır.
Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem dahilinde yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzerinde yer almaktadır. K.A.F. il merkezinin 20 kilometre kuzeyinde Osmancık ve Kargı ilçelerinin dahili sınırlarından geçmektedir.
Çorum ilinin ekonomisi; tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.
2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde sektörlere göre dağılımı; hizmetler %32, ticaret %30, tarım %25, sanayi %9, inşaat %4 olarak meydana gelmiştir.
İlin coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz bölgesi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini olumlu olarak etkilemektedir. Ankara ile Samsun arasında kuzey - güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı - doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.
İl dışından alınan ürünler olarak; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçası, makinalar, kazanlar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makinalar, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.
İlin ekonomi tarihçesi [değiştir]
Çorum Vilayeti, Osmanlı devleti yıllarından şimdiye kadar tarım ve hayvancılık başat olagelmiştir. 1913 yılı Osmanlı tarım istatistiklerine göre şimdiki yıllarda unutulmuş bir sanayi bitkisi olan cehri vardır ve bu bitki boya sanayisinde kullanılmaktaymış. Cehri; kimya sanayi gelişince unutulup gitmiş o yıllarda İskilip ve Çorum şehirlerinde pek çok aile geçimini cehriden sağlarmış. Yılda 70 ton cehri üretildiği 1913 yılı istatistiklerinde yazılıdır. 1913 yılında Osmanlı devletinin toplam hayvan varlıklarının %1'i Çorum'da mevcuttur.
V. Cuinet, La Turquie D'Asie adlı gezi notlarını içeren 1894 yılında Paris'te basılan eserinde; İskilip ilçesi'n de yetiştirilen toplam hayvan sayısını 118.720 olarak verirken bunun 22.000 adedini büyükbaş geri kalanı 96.720 adedini ise küçükbaş (koyun, keçi, moher keçisi) hayvan olarak vermektedir. Aynı eserde Tosya'ya ait bilgilerde yer almaktadır; kıyaslama açısından o yılda Tosya'nın toplam hayvan varlık sayısının 97.774 olduğunu vermektedir. O dönemin İskilip ekonomisini anlama adına 18 Tabakhane, 63 un değirmeni, 510 dükkân... olduğunu yazmaktadır. Diğer yandan 1840 yılında ise İskilip'te 35 tane tabakhane olduğu da belgelerde yer almaktadır.
Osmanlı döneminde öne çıkan bir diğer tarımsal etkinlikte ipek böceği üretimidir. Osmanlı coğrafyasında Bursa'nın dışında İskilip'te de ipek böceği üretimi yapıldığı görülmektedir. Hangisinde önce başlandığına dair kesin bir bilgi olmamakla birlikte iskilip'ten Bursa'ya gitmiş olması doğu batı ekseninde mümkündür.
Yine Osmanlı döneminde öne çıkan bitkisel üretimlerden birisi de dönemin sanayi bitkisi olan tetire üretimidir. Tetire bitkisinin yaprağı deri debbağlama işleminde kullanılmaktaydı. Özellikle İskilip merkez ve kuzeyinde yer alan engebeli arazilerde tetire yetiştirildiği görülmektedir. iskilip'te yapıaln araştırmalarda tetire harmanı gibi isimlere rastlanılması da bu bitkinin o dönem ekonomik faaliyetleri içerisinde önemli bir kalemi oluşturduğu göstermektedir. Tetire bitkisine günümüzde anadolunun değişik yerlerinde baharat olarak kullanılan meyvesinden dolayı sumak adı da verilmektedir. Tetire üretimi 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar önemini korumuş daha sonra unutulmuştur.
İskilip cevizi;
İskilip ve
Oğuzlar ilçeleri ceviz üretiminde
Türkiye'nin en önemli merkezlerinden biridir.
İskilip kara üzümü, kadim
Hatti devirlerinden şimdiye sirke, pekmez, şarap, kurutmalık olarak istehsal olur
Bamya, Kargı ve Hacıhamza Türkiye üretiminin %8 - 10'unu karşılar.
Soğan; İskilip, Sungurlu ve Çorum ovaları ana üreticiler olup Türkiyenin yıllara göre %8 - 12'i karşılanır.
Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayı 20.929 adet.
| 2004 Yılındaki Tarım Arazileri |
| Arazi |
Miktar (ha) |
| Ekili Arazi |
474.126 |
| Nadas Arazisi |
121.757 |
| Bağ Arazisi |
9.093 |
| Meyve Arazisi |
2.876 |
| Sebze Arazisi |
11.753 |
| Tarıma elverişli kullanım dışı alan |
2.863 |
| Tarım Arazisi |
662.468 |
| Yıllara Göre Traktör Sayısı |
| 1970 |
1.862 |
| 1979 |
9.234 |
| 2002 |
20.929 |
| 2005 |
30.505 |
Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale böyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.
| 2005 yılı Tarla bitkileri üretimi |
| Türü |
Alan (ha) |
Miktar (Ton) |
| Buğday |
292.610 |
924.396 |
| Arpa |
87.632 |
282.604 |
| Çavdar |
710 |
1.528 |
| Yulaf |
660 |
1.581 |
| Çeltik |
8.280 |
59.097 |
| Mısır |
200 |
1.082 |
| Tritikale |
875 |
274 |
Nohut ve yeşil mercimek kuru tarım arazilerinde istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.
| 2005 yılı baklagiller üretimi |
| Türü |
Alan (ha) |
Miktar (Ton) |
| Nohut |
25.676 |
28.406 |
| Kuru Fasulye |
1.468 |
1.600 |
| Yeşil Mercimek |
9.054 |
9.173 |
| 2005 yılı Yem bitkileri üretimi |
| Türü |
Alan (ha) |
Miktar (Ton) |
| Fiğ (Dane) |
17.755 |
17.945 |
| Fiğ (K.Ot) |
4.005 |
10.428 |
| Mısır (Silaj) |
993 |
46.035 |
| Yonca (K.Ot) |
2.365 |
25.598 |
| Korunga |
1.191 |
4.193 |
| Heyvan Pancarı |
12 |
450 |
| 2005 yılı Endüstri bitkileri üretimi |
| Türü |
Alan (ha) |
Miktar (Ton) |
| Şeker Pancarı |
7.555 |
310.198 |
| Haşhaş |
634 |
205 |
| Ayçiçeği (Yağlık) |
6.955 |
10.004 |
| Ayçiçeği (Çerezlik) |
425 |
732 |
| Patates |
1.262 |
29.040 |
| 2005 yılı Bahçe bitkileri üretimi |
| Türü |
Alan (ha) |
Miktar (Ton) |
| Lahana (Beyza) |
161 |
3.811 |
| Ispanak |
220 |
1.321 |
| Pırasa |
73 |
689 |
| Kabak (Sakız) |
32 |
378 |
| Kabak (Bal) |
108 |
1.427 |
| Hıyar |
411 |
5.315 |
| Patlıcan |
64 |
444 |
| Bamya |
130 |
536 |
| Domates |
1.810 |
46.845 |
| Biber (Sivri) |
132 |
836 |
| Biber (Dolmalık) |
29 |
177 |
| Karpuz |
508 |
8.426 |
| Kavun |
1.736 |
30.799 |
| Fasulye (Taze) |
718 |
3.761 |
| Barbunya (Taze) |
201 |
1.366 |
| Sarımsak |
8 |
61 |
| Soğan (Kuru) |
4.689 |
109.659 |
| Havuç |
22 |
198 |
| Turp (Bayır) |
19 |
232 |
| Soğan (Taze) |
110 |
1.174 |
| 2005 yılı Meyve üretimi |
| Türü |
Miktar (Ton) |
| Erik |
1.229 |
| Kayısı |
391 |
| Gilas |
1.104 |
| Vişne |
683 |
| Badem |
165 |
| Ceviz |
2.902 |
| Dut |
974 |
| Üzüm |
14.623 |
| Elma |
7.426 |
| 2005 yılı il Gübre kullanımı |
| Türü |
Miktar (Ton) |
| Saf N |
60.991 |
| Saf P205 |
45.559 |
| Saf K20 |
11,4 |
Vilayetin ormanlık arazileri daha çok kuzeyinde olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargıda sık olarak mevcuttur. Dağ köylerinin geçimi ormancılık üretimine bağlıdır.
Toplam ormanlık arazisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman verimli, 187.952 hektar orman verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü kamu adına devlete ait olup şahıs ormanı yoktur.
- Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
- İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
- Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
- Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
- Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
- Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
- Mecitözü ve Sungurlu ilçel?rind?: Karaçam, Meşe.
| 2005 yılı Orman üretimi |
| Türü |
Miktar (m³) |
| Tomruk |
37.730 |
| Maden Direk |
4.413 |
| Sanayi Odunu |
3.641 |
| Kağıtlık Odun |
13.580 |
| Lif Yonga Odunu |
73.000 |
| Yakacak Odun |
152.931 |
| 2005 yılı Orman - Mera alanı |
| Türü |
Miktar (ha) |
| Çayır alanı |
5.530 |
| Mera alanı |
139.582 |
| Orman alanı |
365.208 |
| Yoz alanı |
145.593 |
Yumurta, Türkiye yumurta istehsalatının %5 faizi Çorum'da yapılır.
İl ekonomisinde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.
Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.
1913 yılı hayvancılık üretimi; 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş/camış vardır. Ek olarak 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır gibi çekim hayvanı vardı.
1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.
Lezzetli yoğurdu için özellikle camış sulak köylerde ve Kızılırmak kenar köylerinde beslenmektedir.
1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarında taze sürgünlere verilen zarar neticede çok sayı köyde yasaklandılar.
İlde dahilinde bir adet balıkçılık üretimi ile iştigal eden şirket var olup yıllık kapasitesi 15.000 ton olup ancak 10.000 ton kadar istehsal mümkün olmaktadır.
| Büyük baş hayvan üretimi (adet) |
| Türü |
2003 yılı |
2005 yılı |
| Sığır (Kültür) |
|
28.418 |
| Sığır (Melez) |
|
89.465 |
| Sığır (Yerli) |
|
46.461 |
| Sığır Toplamı |
162.144 |
164.344 |
| Manda |
4.830 |
3.297 |
| At |
1.104 |
|
| Katır |
1.245 |
|
| Eşek |
10.766 |
|
| Küçük baş hayvan üretimi (adet) |
| Türü |
2003 yılı |
2005 yılı |
| Koyun |
139.334 |
154.180 |
| Kıl Keçisi |
17.125 |
17.249 |
| Tiftik Keçisi |
3.285 |
3.649 |
| 2005 yılı kuş - kanatlı ve yumurta üretimi |
| Türü |
Miktar |
| Yumurtacı Tavuk |
2.426.200 |
| Et Tavuk |
18.950 |
| Ördek |
10.695 |
| Kaz |
18.805 |
| Hindi |
23.680 |
| Tavuk Yumurtası |
514.318.000 |
| Ördek Yumurtası |
372.750 |
| Kaz Yumurtası |
621.400 |
| Hindi Yumurtası |
798.500 |
| 2005 yılı Arıcılık üretim bilgileri |
| Türü |
Miktar |
| Eski Usul Kovan Sayı |
722 |
| Fenni Usul Kovan Sayı |
44.384 |
| Bal Üretimi |
565.120 kg |
| Bal Mumu Üretimi |
13.808 kg |
| Arı Bakan Köy Sayısı |
626 |
Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri; çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makina, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001 yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisi; 18'i gıda, içki ve tütün sanayisi; 10'u metal eşya, makina ve teçhizat sanayisi; 5'i metal ana sanayisi; 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisi; 2'si mobilya sanayisi; 1'i kâğıt, kâğıt ürünleri ve basım sanayisi ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.
Çorum'da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler; İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Bu rezervlerden Dodurga'daki en zengin rezervdir ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.
İl genelinde; bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.
Günümüzde Çorum ilini meydana getiren şehirlere bakarsak üçü dışında olanlar kaza kimliğine 1866 yılından sonra ulaşmışlardır. 1866 yılına kadar üç şehir kaza statüsünde olup bunlar; Çorum, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye Cumhuriyetince yapılan yasal düzenleme ile kavuşur. 1924 yılına kadar iskilip'e bağlı olan şimdiki Çankırı ilinin üç ilçe toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) alınmış ve Çankırı iline dahil edilmişlerdir. Öyleki 1900 yılında İskilip topraklarında şimdi tam sekiz adet ilçe kurulu olup bu ilçeler 4 vilayete (Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kırıkkale) dağılmıştır. Birde Kargı ilçesinin özel durumu dışında il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.
Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, Sungurlu ve Mecitözü ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri;
2007 yılı sonunda yapılan adrese dayalı nüfus sayımı sonuçlarına göre yirminci yüzyıl boyunca (cumhuriyet dönemi) Çorum merkez ilçenin nüfusu 22 kat arttığı görülürken İskilip merkez nüfusundaki artış iki katı bile bulamamaktadır. Nüfus üzerindeki incelemelerde il genelinde nüfusun merkez ilçeye ve il dışına doğru bir göç akış içerisinde olduğu sonucu çıkmaktadır. 2007 yılındaki sayıma göre belediye yerleşimlerinde de görülen genel bir nüfus azalması olduğudur ki bunun istisnaları yalnızca Çorum ve İskilip merkezleridir.
| Yıllara göre il nüfus bilgileri |
| İlçe |
1831* |
1849 |
1893 |
1907 |
1927 |
1950 |
1960 |
1970 |
1980 |
1990 |
2000 |
2007[2] |
| Çorum |
10.075* |
|
49.057 |
80.973 |
60.752 |
88.056 |
118.536 |
144.569 |
168.985 |
189.748 |
221.699 |
243.600 |
| Alaca |
- |
- |
- |
- |
26.787 |
46.444 |
54.315 |
56.657 |
56.724 |
53.403 |
53.193 |
40.770 |
| Bayat |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
22.836 |
27.078 |
31.957 |
36.294 |
30.574 |
27.032 |
| Boğazkale |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
9.973 |
8.190 |
5.696 |
| Dodurga |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
13.550 |
10.439 |
8.292 |
| İskilip |
11.450* |
43.442 |
43.271 |
52.362 |
53.722 |
66.611 |
55.618 |
67.434 |
72.569 |
52.569 |
45.327 |
42.476 |
| Kargı |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
31.564 |
32.261 |
31.247 |
26.762 |
20.388 |
17.050 |
| Laçin |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
11.960 |
9.425 |
7.058 |
| Mecitözü |
- |
- |
31.928 |
|
36.752 |
44.319 |
34.598 |
35.496 |
34.911 |
31.246 |
26.064 |
20.689 |
| Oğuzlar |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
11.154 |
9.083 |
7.930 |
| Ortaköy |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
9.580 |
11.016 |
12.420 |
13.073 |
11.820 |
9.711 |
| Osmancık |
4.349* |
|
17.639 |
29.473 |
29.184 |
33.494 |
42.960 |
53.849 |
63.018 |
52.490 |
53.758 |
45.730 |
| Sungurlu |
- |
- |
67.607 |
39.793 |
40.405 |
62.429 |
76.382 |
90.006 |
100.000 |
88.327 |
80.840 |
64.631 |
| Uğurludağ |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
18.111 |
16.265 |
9.163 |
| Toplam |
|
|
|
202.601 |
247.602 |
341.353 |
446.389 |
518.366 |
571.831 |
608.660 |
597.065 |
549.828 |
- 1831 yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezleri olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
- ( - ) işarəti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte / tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
- Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler 1866-cı yıldan evvelde ilçe olanları işaret eder.
İlin milletvekilleri [değiştir]
- Ana madde: Çorum milletvekilleri
- ( Türkiye Mülki İdare Bölümleri ) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
- Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000 ( Əhəli sayı )
- DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
- DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
- Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2004
- Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2005
- Türkiyə Vilayətlər Ensiklopediyası ( İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi ) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
- Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
- DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
- Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 istanbul
- İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
- Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
- Çorum İl Yıllığı 1973
- Çorum İl Yıllığı 1967
- Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vakfiyesi, Ankara 1959
- Türkiye Ansiklopedisi, 1956
- Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
- Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
- V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
- Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
- W.F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
- J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
- M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852
